Gospodarka towarowa

Gospodarka, w której pozycję dominującą zajmuje produkcja towarowa, a więc społeczna produkcja różnorodnych dóbr materialnych przeznaczonych do wymiany drogą kupna-sprzedaży. Narodziny produkcji towarowej związane są z rozwojem społecznego podziału pracy, wyodrębnieniem samodzielnych producentów i powstaniem prywatnej własności środków produkcji. Produkcja towarowa występuje w okresie niewolnictwa, feudalizmu, kapitalizmu i socjalizmu. W zależności od systemu społecznego, produkcja towarowa charakteryzuje się określonymi specyficznymi właściwościami. W formacjach przedkapitalistycznych przeważała tzw. prosta produkcja towarowa, występująca na marginesie wszechwładnie panującej gospodarki naturalnej. W warunkach kapitalizmu produkcja towarowa ma charakter powszechny, panujący; towarami są zarówno środki produkcji, jak i przedmioty spożycia; towarem staje się również siła robocza. Środki produkcji skoncentrowane są w rękach niewielkiej grupy kapitalistów i stanowią podstawę wyzysku robotników najemnych. Z produkcją towarową opartą na prywatnej własności środków produkcji związana jest sprzeczność między prywatnym i społecznym charakterem pracy. Prywatna własność środków produkcji rozdziela członków społeczeństwa, czyni pracę każdego producenta towarów jego indywidualną sprawą. Praca producentów towarów nie jest ani zaplanowana, ani skoordynowana, każdy produkuje nieco, co jest najbardziej potrzebne społeczeństwu, lecz to, co wg jego własnej oceny najbardziej się opłaca. Regulatorem rozdziału społecznych zasobów pracy, narzędzi pracy i przedmiotów pracy między poszczególne sfery produkcji materialnej jest w tych warunkach, działające w sposób żywiołowy, prawo wartości.